به گزارش خبرنگار اسپوتنیک در تهران، یکی از محورهای مهم اصلاحات گمرکی، بحث "هوشمندسازی گمرکات” و استفاده از تجهیزات و فناوری‌های نوین بازرسی همچون ایکس‌ری است. قانون امور گمرکی در مواد 3 و 11، گمرک جمهوری اسلامی را به اجرای این روش‌ها تکلیف کرده است. در همین راستا سید روح الله لطیفی سخنگوی سابق گمرک ایران در نشست اندیشکده اقتصاد مقاومتی از تلاش‌های انجام شده در گمرک برای تحقق این موضوع با وجود محدودیت‌ها اظهار کرد: "تمرکز بر ابزارهای هوشمند غیرانسانی و سنسورهای کنترلی به جای ترویج اختلافات بین دستگاهی، کلید موفقیت در ارتقای عملکرد گمرک جمهوری اسلامی ایران خواهد بود".
سید روح الله لطیفی هوشمندسازی فرایندهای گمرکی را دارای دو مرحله دانست و گفت:
"در سامانه‌ای کردن فرایندهای نظارت و ارزیابی باید دو مرحله را در نظر گرفت. مرحله اول اتوماسیون است که صرفا کاغذ حذف می‌شود. فایده این مرحله آن است که از یک طرف سرعت زیاد و از طرفی دیگر جعل ناممکن می‌شود. اما همچنان انسان تصمیم می گیرد و نقش اپراتورها و سلیقه و دخالت آنها در ارزیابی بالاست. مرحله بعد هوشمندسازی که درواقع مرحله اصلی است، حذف اپراتور و تبدیل فرایندها به فرایندهای بدون دخالت انسان یا "humanless" است که در این مرحله، تصمیم‌گیری از اپراتور سلب خواهد شد و همه مراحل تشریفات بر اساس الگوی از پیش تعیین شده و با مدیریت سیستمی جلو می‌رود".
لطیفی درباره برآورد گمرک از تعداد ایکس ری مورد نیاز در گمرکات کشور گفت: "برآورد این است که گمرک برای قرار گرفتن در وضعیت عادی از نظر ارزیابی‌های پیشرفته، به 50 دستگاه ایکس ری نیاز دارد. با توجه به اینکه هزینه هر دستگاه ایکس‌ری بیش از 150 میلیارد تومان و تقریبا معادل بودجه توسعه‌ای یک سال گمرک است و گمرک منابع مالی برای تجهیز ندارد، به تامین مالی از طریق قرارداد BOO روی آورد. در حال حاضر گمرک با مصوبه مجلس از حدود 300 هزار تومان بابت اسکن ایکس ری از متقاضی کارمزد دریافت می‌کند که بنا شده است سرمایه‌گذاران دستگاههای ایکس ری با انعقاد قرارداد، مالکیت مادام العمر ایکس‌ری ها را در اختیار داشته باشند و هزینه‌ها از طریق پرداختی متقاضیان تامین و صرفا در اجرا و بهره برداری باید نظارت و استانداردهای گمرک رعایت شود در حال حاضرتولید بیش از 17 ایکس ری با این نوع قرار داد در دولت جدید آغاز شده است".
لطیفی درباره حسن اجرای این روش گفت: "سرمایه گذار حتی اگر تکنولوژی هم عوض شد این امکان برایش فراهم است که خودش با به روز رسانی دستگاه همچنان از آن استفاده کند. از طرفی دولت هم هیچ پولی بابت این دستگاه پرداخت نمی‌کند".
سخنگوی سابق گمرک گفت:
لطیفی درباره حسن اجرای این روش گفت: "سرمایه گذار حتی اگر تکنولوژی هم عوض شد این امکان برایش فراهم است که خودش با به روز رسانی دستگاه همچنان از آن استفاده کند. از طرفی دولت هم هیچ پولی بابت این دستگاه پرداخت نمی‌کند".
سخنگوی سابق گمرک گفت:
"در حال حاضر ایکس‌ری محموله‌ها را در مبدا اسکن می کند و در مقصد هم اسکن می کند و مخصوصا برای کالای ترانزیتی کاربرد دارد، ولی مشکل اینجاست که دیتا پردازش نمی شود. در حالی که مرحله بعدی هوشمندسازی این است که دیتا ماینینگ به صورت غیرانسانی انجام شود که مغایرت ها را خود سامانه اعلام کند و مثلا بگوید کالا با یک چینش و وزن وارد شده اما هنگام خروج نوع کالا، چینش و ...متفاوت شده پس ممکن است دستکاری شده باشد. این مرحله در دنیا هنوز اتفاق نیفتاده اما یکی از برنامه های گمرک ایران و چین است که مطالعاتش در دست پیگیری است. قاچاقچی حرفه‌ای حتی می تواند ایکس‌ری را هم فریب بدهد و اینها نیازمند هوشمندسازی واقعی است".
وی گفت: "طرح‌های دیگری نیز به عنوان مکمل ایکس‌ری در گمرک در حال پیگیری است. به طور مثال ریزپرنده‌های ارزیابی با کمک دانشگاه تهران ساخته شده است که در مواردی که نیاز به بازدید فیزیکی کالاست، با گشودن درب کانتینر و ارسال ریزپرنده تصویر همه جای کانتینر به صورت زنده به ارزیاب ارسال و در سرور ثبت می‌شود. این طرح به صورت پایلوت در بعضی گمرکات اصلی اجرایی شده است. همچنین ایکس‌ری سیار در دانشگاه امیرکبیر ساخته شده که قیمتش هم پایین است و برای پشتیبانی از ایکس ری می شود از آن کمک گرفت،اتصال پلاک خوان به تصاویر ایکس ری ها ، پلمب هوشمند، موبایل گمرک و سامانه هوشمند مدیریت ریسک از اقدامات دیگر گمرک در موضوع هوشمند سازی است و تقاطع گیری سامانه ها ، کنترل محدوده مجوزها و کالاهای وارده و یا ورود موقت و ...نیز از موضوعات در دست اقدام برای سرعت بخشیدن به تجارت خارجی و ترانزیت در کنار اعمال قانون و حاکمیت است".