اسپوتنیک - از سال ۲۰۰۲ تا کنون هر ساله دوازدهم ژوئن به عنوان روز جهانی مبارزه با کار کودکان شناخته می شود، اما در طول این سال ها هیچ گاه آماری رسمی و دقیق از تعداد کودکانی که به صورت متمادی و پیوسته به کار گرفته می شوند وجود نداشته.
تحلیلگران علت آن را شناور بودن کودکان چه از لحاظ سنی و چه از لحاظ مکانی می دانند که موجب می شود دولت‌ها نتوانند تمهیدات لازم را برای مبارزه با کار کودکان اجرایی کنند یا آنان را سرشماری نمایند.
آقای قاسم حسنی مدیرعامل انجمن حمایت از کودکان کار ایران در مصاحبه با خبرنگار اسپوتنیک در تهران گفت:
جمهوری اسلامی ایران به پیمان نامه جهانی حقوق کودک پیوسته بنابراین ملزم به اجرای آن هستیم، در نتیجه افراد تا سن ۱۸ سالگی کودک تلقی می شوند اما بر اساس ماده ۷۹ قانون کار، کودکان بالای ۱۵ سال الی ۱۸ سال را تحت عنوان نوجوانان کار محسوب کرده و برای استخدام آنان ضوابطی خاص وجود دارد که شامل معاینات پزشکی پیش از استخدام، معاینات پزشکی هر ساله به صورت مستمر در طول فعالیت و اشتغال به کار، ۳۰ دقیقه ساعت کار کمتر و عدم استفاده از نیروی کار نوجوان برای کارهای شبانه یا فعالیت های سنگین و یا فعالیت هایی که شائبه وجود آسیب های اخلاقی برای نوجوانان کار داشته باشد میشود که در موارد ۷۹ تا ۸۴ قانون کار ذکر شده.
وی در ادامه تاکید کرد:
اما چیزی که ما تحت عنوان کار کودک با آن مخالفیم و مبارزه می‌کنیم از لحاظ جمعیتی به کودکان زیر ۱۵ سال باز می گردد و البته که برای کودکان بالای ۱۵ سال عدم رعایت حداقل های پیش بینی شده است، قانون کار به صورت حداقلی لحاظ شده یعنی ۳۰ دقیقه کار کمتر مشکلی را از کودک کم نمی‌کند و باعث برخورداری از تحصیل برای وی یا تفاوت امیدبخش و دلگرم کننده محسوب نمی شود اما متاسفانه امروز حتی آن حداقل‌ها نیز رعایت نمی‌شود و خواسته ما این است که قوانین بهتری ناظر بر کار کارگران نوجوان یعنی ۱۵ تا ۱۸ سال وضع شود و پیشگیری از کار کودکان زیر ۱۵ سال انجام شود.
آقای قاسم حسنی در ادامه از لحاظ قانونی، حمایت از کودکان را تقریبا بدون خلا دانسته و بیان کرد:
هم در زمینه‌ی قوانین حمایت از کودکان و نوجوانان و هم قوانین مربوط به کار صراحت بیان کافی و جنبه حمایتی وجود دارد اما کودکان به دلیل شرایطی که بر زندگی آنها حاکم است، ناچار هستند کار کنند این قوانین نمی‌توانند در این زمینه بازدارنده باشند.
وی یکی از مشکلات برجسته در زمینه کودکان کار در ایران را کودکان کار افغانستانی عنوان کرد و اظهار داشت:
در رابطه با کودکان کار ایرانی یک شرایط خاص حاکم است اما در رابطه با کودکان کار غیر ایرانی شرایطی متفاوت حکمفرماست بسیاری از کودکانی که اکنون در ایران کار می‌کنند چه در مشاغل خیابانی و چه حتی در بحث زباله گردی کودکانی هستند که از کشور افغانستان وارد ایران می‌شوند و طبیعتاً به صورت غیر قانونی ورود دارند و به دلیل این ورود غیرقانونی عملا نمی توان هیچ نهادی را به صورت رسمی یا با استناد به قانون مخاطب آنها قرار داد، بیشتر کودکان کار فعال در چرخه بازیافت زباله در استان تهران بر اساس اطلاعات بدست آمده طی پژوهش یغمای کودکی توسط انجمن حمایت از حقوق کودکان در سال ۹۸ کودکان افغانستانی هستند که به قصد زباله گردی و توسط باند های غیر قانونی وارد ایران می‌شوند.
مدیرعامل انجمن حمایت از کودکان کار پیرامون نهاد مسئول در قبال کودکان کار بیان کرد:
تمامی دولت ها در قبال کودکان وظیفه دارند اما یکی از چالش های موجود در ایران که متاسفانه در سکوت دولت افغانستان و در سکوت مجامع جهانی سپری می شود وجود خیل عظیمی از کودکان کار غیر ایرانی در کشور ایران است، و حداقل انتظار ما فعالین غیر دولتی این عرصه آن است که دستگاه های مربوطه در کشور مبداء و نهادهای بین المللی مرتبط با حقوق کودکان و پناهندگان حتی اگر اقدامی انجام نمی دهند اقرار کنند که چنین بار سنگینی بر کشور ایران وارد آمده و کشور افغانستان نیز اصولی و اساسی پای کار بیاید و مسئولیت کودکان کار افغانستانی در ایران را بپذیرد.
هیچ تمام شماری که آماری کامل و حوزه‌های کار کودکان را شناسایی کند وجود ندارد و هرچه هست شهودی میباشد، به صورت شهودی عمده فعالیت کودکان کار در ایران به صورت فعالیت زباله گردی، فعالیت های خیابانی و دستفروشی و بخش کشاورزی می باشد، البته که بسیاری از کشورها نیز آماری دقیق ندارند و اساساً نوعی برآورد بر اساس شهود است چرا که جمعیت کودکان کار نوعا جمعیتی سیال است و به محض آمارگیری جمعیت تغییر می کند چرا که مرتب گروهی به آنها اضافه و گروهی از آنها کسر میشود، به این ترتیب که کودکان به طور طبیعی از سنین کودکی خارج می شوند و از سوی دیگر ساختارهای اجتماعی دوباره کودک کار تولید می کند.
آقای قاسم حسنی نه تنها در ایران بلکه در سطح جهان ویروس کرونا را بسیار موثر بر شرایط کار کودکان دانسته و تشریح کرد:
ویروس کرونا بسیاری از مشاغل خرد را تعطیل کرد و تعطیلی مشاغل خرد یعنی بیکاری اقشار و والدین ضعیف که به سبب آن زمینه ساز کار کودک میشود.
وی در ادامه فعالیت های انجمن حمایت از کودکان کار در ایران را حول ۳ محور حمایتی، آموزشی و ترویجی عنوان کرد و افزود:
در محور حمایتی کودکان از چرخه ی کار خارج شده و به چرخه حمایت وارد می شوند و به آنها کمک می شود که علیرغم شرایط ناپایدار و شکننده ای که دارند بتوانند در چرخه ی حمایتی و آموزشی بمانند و بدون ریزش درسی مراحل تحصیلی را پشت سر بگذارند و در این چرخه ی حمایتی از لحاظ تغذیه، بهداشت جسمانی و روانی نیز از آنان حمایت میشود.
در محور آموزشی در حوزه سوادآموزی، توانمندسازی و بازگرداندن اعتماد به نفس به کودکان کار فعالیت می‌کنیم.
و محور سوم حوزه ترویجی است که اساسا' سعی میکند موضوع ضرورت پایان بخشی به کار کودکان را هم در سطح دولت ها و هم در سطح خانواده و هم در عرصه ی عمومی ترویج نماید تا حساسیت‌های لازم را در ارکان جامعه ایجاد کنیم و جامعه به صورت یک صدا به سمت از بین بردن کار کودکان پیش رود.
امسال ۱۱۱۴ کودک تحت پوشش انجمن حمایت از کودکان کار هستند و امیدواریم مسئله کودکان کار بدون هیچ گونه نگاه جناحی، سیاسی یا گروهی به صورت ریشه‌ای در اولویت تصمیهای کلان دولت ها قرار بگیرد و این پدیده برای همیشه از میان جوامع رخت بر بندد .