اسپوتنیک - محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و شاه محمود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان یادداشت تفاهمی برای گسترش همکاری‌های مرزی و ایجاد بازارچه‌های مرزی در طول مرز دو کشور به امضاء رسانیدند.
بر اساس این یادداشت تفاهم، در مرحله اول سه بازارچه در نقاط مرزی کوهک-چدگی، ریمدان-گبد و پیشین-مند افتتاح می‌شود و بازارچه‌های مرزی مشترک در سه نقطه مرزی دیگر نیز بعدا ایجاد خواهد شد.
به موازات امضای تفاهم نامه، سومین گذرگاه مرزی رسمی میان ایران و پاکستان نیز بازگشایی شد. محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی ایران بازگشایی گذرگاه مرزی پیشین -مند با گذشت کمتر از ۴ ماه از بازگشایی گذرگاه قبلی، ریمدان – گبد، میان دو کشور را "طلیعه‌ای از آینده‌ای روشن برای همکاری فزاینده اقتصادی ایران و پاکستان" دانست.
در این راستا خبرگزاری اسپوتنیک با پیرمحمد ملازهی، استاد ارشد و کارشناس مسائل افغانستان، پاکستان و هند به گفتگو نشسته است.
بازگشایی گذرگاه جدید و افتتاح بازارچه‌های مرزی چه تاثیری بر تبادلات اقتصادی میان ایران و پاکستان دارند؟
اگر صرفا از بعد اقتصادی به این موضوع نگاه شود؛ ایران ظرفیت‌هایی را داراست که مورد نیاز پاکستان می‌باشد و بالعکس، مهمترین مسئله برای پاکستان موضوع انرژی است. در تابستان گذشته به دلیل کمبود سوخت شهرهای بزرگ پاکستان گاها 18 ساعت در شبانه روز برق نداشتند. اگر بتوان این تبادلات مرزی را گسترش داد و آن را به مرحله رساند که خط لوله صلح حاصل توافق میان هند، ایران و پاکستان به منظور رساندن گاز از عسلویه به بندر گوادر و سپس توزیع آن در هند فعال شود، به نظر می‌رسد که این بازارچه‌های مرزی به سود هر دو کشور خواهند بود.
البته با عقب نشینی هند به دلیل فشارهای آمریکا از خط لوله صلح، چین پیشنهادی برای جایگزینی ارائه داده است و در صورت حاصل شدن توافق جدید میان ایران، چین و پاکستان برای فعالسازی خط لوله‌ای که تا مرز و منطقه "پیشین" که گذرگاه مرزی جدید در آن بازگشایی شده، رسیده است، افتتاح بازارچه‌های مرزی به سود ایران و پاکستان خواهد بود. ایران از این بازارچه‌های مرزی می‌تواند برای خرید کالاهایی مانند میوه و اللخصوص برنج از پاکستان استفاده کند. پاکستان نیز از این بازارچه‌ها برای خرید سوخت و محصولات پتروشیمی می‌تواند استفاده کند. علاوه بر این صادرات محصولاتی مانند سرامیک و کاشی نیز که اکنون نیز از مرز کوهک صادر می‌شوند، می‌تواند افزایش یابد. پیش از این نیز پیش‌بینی شده بود که سطح مبادلات تجاری دو کشور تا 5 میلیارد دلار در سال افزایش یابد.
از سوی دیگر ایران همچنان تحت تحریم ایالات متحده قرار دارد و پاکستانی‌ها تجربه خوبی در صادرات مجدد دارند؛ بدین معنا که کالاهای مورد نیاز ایران توسط پاکستانی‌ها می‌توانند بخرند و از طریق همین بازارچه‌های مرزی به طرف ایران رد کنند. این موضوع امکان پذیر است و در واقع ایران بخشی از تحریم‌های اقتصادی را می‌تواند از این طریق جبران کند اما در صورتی که بتواند حساب شده در این مسیر قدم بردارد.
در نتیجه گشودن این بازارچه‌های مرزی از نظر اقتصادی در شرایط کنونی به نفع هر دو کشور است و با وارد شدن چین به پروژه خط لوله صلح، کناره‌گیری هند منتفی می‌شود و امکان جدیدی برای فروش گاز ایران در سطح گسترده‌تری به وجود می‌آید.
آیا باز شدن گذرگاه‌های مرزی جدید از نقطه نظر امنیتی، بار اضافه‌ای به نیروهای انتظامی و امنیتی ایران وارد نمی‌کند؟
در بخش نظامی و امنیتی مسئله‌ای وجود دارد که هم ایران و هم پاکستان درگیر آن هستند و آن هم موضوع بلوچ‌هاست. پاکستانی‌ها با سه گروه مسلح روبرو هستند که طرح‌های این کشور را با مشکل روبرو کرده‌اند و چون ارتش پاکستان خشونت به خرج داده، واکنش طرف مقابل یعنی ملی گرایان بلوچ، جنگ مسلحانه بوده است. احتمال سرایت این موضوع به ایران نیز وجود دارد و به همین دلیل تردیدی وجود ندارد که بر هزینه‌ای که باید نیروهای امنیتی و نظامی ایران در مرز بلوچستان خرج کنند، افزوده می‌شود. البته این موضوع راه حل دارد و با تغییر نگاه ایران از نظامی – امنیتی به توسعه‌ای در منطقه سیستان و بلوچستان، این مشکل برطرف می‌شود. در این منطقه فقر، عقب ماندگی و نارضایتی زیاد است بنابراین اگر ایران بخواهد طرح‌های خود را عملی کند و با پاکستان بتواند تجارت موثر داشته باشد، باید در درجه اول دو کشور موضوع عقب ماندگی بلوچستان را برطرف کنند. واقعیت اینست که نه در پاکستان و نه در ایران هوشیاری جدی در خصوص این موضوع نشان داده نشده است. مناطق مرزی دو کشور نیز با خطر دیگری روبرو هستند و آن اینست که نیروهای امنیتی رزق محدود مردم که از طریق سوخت بری حاصل می‌شود را به بهانه‌های امنیتی قطع می‌کنند که این موضوع خود مشکلات بیشتری به بار می‌آورد.
بنابراین این جریان پیچیده تنها در صورت توسعه هماهنگ سیستان و بلوچستان ایران و بلوچستان شرقی تحت کنترل دولت پاکستان امنیت برقرار شده و تجارت نیز شکل قانونی خود را پیدا می‌کند.