اسپوتنیک - روز چهارشنبه خبرگزاری شفق گزارش داد توپخانه ایران یک روستا در استان اربیل در منطقه خودمختار كردستان عراق را بمباران كرده است. پیش از این، وزارت دفاع ترکیه از آغاز عملیاتی جدید به نام "پنجه ببر" در منطقه هفتنین عراق علیه حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) که در این کشور ممنوع است، خبر داده بود. روز دوشنبه، وزارت دفاع ترکیه اعلام کرد که نیروی هوایی این کشور یک عملیات هوایی بزرگ را در شمال عراق انجام داده و 81 موضع متعلق به پ ک ک را نابود کرده است.
همچنین امروز وزارت امور خارجه عراق از احضار سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد خبر داد.
اردشیر پشنگ، متخصص روابط بین الملل و پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه در این خصوص با خبرگزاری اسپوتنیک به گفتگو پرداخت.
- آیا ایران این حملات را تایید کرده است؟
هنوز تا لحظه انجام این مصاحبه بطور رسمی هیچیک از مقامات وزارت خارجه یا مقامات امنیتی ایران موضعی را در خصوص حملات توپخانه‌ای و نیز موشکی به برخی مناطق در اقلیم کردستان عراق اعلام نکرده‌اند اما برخی از خبرگزاری‌های رسمی کشور اخبار و تصاویری از حملات توپخانه‌ای و موشکی سپاه پاسداران به بلندی‌های آلانه و حاجی عمران منتشر کرده و مدعی شده‌اند در این مناطقه برخی از اعضای دو حزب دموکرات کردستان و کومله حضور داشته‌اند.
- در حال حاضر شرایط چگونه است؟
بنا به گزارش خبرگزاری‌های بین‌المللی به نظر می‌رسد ترکیه در صدد آن است تا بر وسعت مناطقی که در شمال عراق و بخصوص در استان دهوک به بهانه داشتن پایگاه نظامی دارد، بیافزاید و این دو عملیات «پنجه عقاب» و «پنجه ببر» نیز به بهانه‌ای برای این موضوع تبدیل شده است، به همین دلیل شاهدیم علاوه بر دولت عراق، حتی دولت امارات متحده عربی نیز نسبت به تحولات موجود در شمال عراق واکنش نشان داده و آن را نقض حاکمیت کشور دوست و برادر عراق و قوانین حقوق بین‌الملل قلمداد کرده است.
- این حملات ایران را می توان مرتبط با ترکیه دانست؟
همزمانی حملات توپخانه‌ای ایران با دو عملیات پنجه عقاب و پنجه ببر ترکیه در شمال اقلیم کردستان و نیز دیدار وزرای خارجه دو کشور ساعاتی پیش از این حملات باعث تقویت این گمانه‌زنی شده است، که این حملات به نوعی با هماهنگی با یکدیگر و در راستای همکاری‌های امنیتی منطقه‌ای تهران و آنکارا صورت گرفته است. بخصوص وقتی دریابیم طی هفته‌های اخیر دولت ترکیه انتقادات چندی نسبت به ایران در خصوص عدم درگیری جدی‌تر با برخی از گروه‌ها و احزاب مسلح کُرد و بطور خاص پ‌ک‌ک وارد کرده بود. همانطور که می‌دانیم همکاری‌های امنیتی منطقه‌ای ایران و ترکیه از سال 2016 و پس از اجلاس سوچی آغاز و گرمی مجددی داشته و این همکاری‌ها در هنگامه برگزاری رفراندوم استقلال اقلیم کردستان در سال 2017 به اوج خود رسید و طرفین با قرار گرفتن در کنار دولت مرکزی عراق، در کنترل کردن دوباره کرکوک توسط دولت مرکزی و بخش‌هایی از مناطق مورد مناقشه تاثیر بسزایی داشتند.
- روال همکاری‌های ایران و ترکیه در حوزه امنیت منطقه‌ای در این روزها چگونه است؟
به نظر می‌رسد افزایش اختلافات طرفین در خصوص تحولات شمال سوریه و کمرنگ شدن اتحاد سوچی باعث شده است تا اندازه‌ای، از حجم همکاری‌های مشترک طرفین در این خصوص کاسته شده باشد، اما وابستگی متقابل آنها به یکدیگر باعث شده تا این عملیات اخیر در زمانی مشترک و به شکلی نمادین روی دهد با این تفاوت که ایران صرفاً به حملات توپخانه‌ای و احتمالا موشکی سبک، بسنده کرده اما ترکیه علاوه بر عملیات سنگین هوایی از نیروهای زمینی نیز در حال استفاده است. این مساله را در واکنش وزارت خارجه عراق نیز می‌توان رصد کرد چرا که تاکنون دست کم سفیر ترکیه را دو بار و سفیر ایران را تنها یکبار احضار کرده و متن اعتراضی آنها نسبت به مقامات ترکیه شدیدتر نیز بوده است.
- آیا طرفین کاملا در این حملات همکاری و همراهی می‌کنند؟
طبیعی است با توجه به مسبوق سابقه بودن ترکیه برای اشغال بخش‌هایی از خاک قبرس، سوریه و حتی شمال عراق در قالب استقرار پایگاه‌های نظامی و بهانه‌های مختلف، این موضوع چندان مورد حمایت و رضایت ایران نباشد و لذا حملات ایران در سطحی محدودتر و سبک‌تر صورت گرفته است و این همزمانی و همکاری از سوی ایران عمدتاً نمادین است حجم متفاوت این حملات از سوی دو کشور نیز بیانگر این موضوع است. به هرحال روابط ایران و ترکیه پیچیده است و طرفین در قالب دوگانه «دوستی و رقابت» سعی بر مدیریت روابط متقابل چه در بعد اقتصادی و چه در بعد امنیتی در منطقه دارند. طبیعی است در شرایط فعلی به دلیل تحریم‌ها و افزایش فشارهای مالی، بُعد اقتصادی روابط برای ایران مهمتر از بُعد امنیتی آن است و حتی در زمینه امنیتی دارای تفاوت‌ها و تضادهایی با آنکارا نیز باشد اما برای ترکیه اینک بُعد امنیتی این همکاری‌ها بیشتر دارای اهمیت است.
- با توجه به مباحثی که مطرح کردید تفاوت اهداف ایران و ترکیه را در این زمینه بیشتر توضیح دهید:
ایران ارتفاعات آلانه و حاجی عمران که معمولا نیروهایی از دو حزب دموکرات و کومله و گاه پژاک که در تعارض و درگیری با جمهوری اسلامی‌اند و در آنجا مستقر هستند را توپباران کرده است و از گسیل نیرو بدانجا خودداری کرده است. برای ایران این حمله در همین سطح است و هر از گاهی هم طی چند سال اخیر در چنین سطحی حملاتی انجام داده است که عمدتاً آنها را حملات بازدارنده و یا واکنشی نسبت به فعالیت‌های نظامی و درگیری‌های محدود در برخی مناطق مرزی قلمداد می‌کند.
اما ترکیه در این حملات پایگاه‌های پ‌ک‌ک را مورد هدف هوایی و زمینی قرار داده است، ترکیه از دهه 1990 و از زمان صدام و بنا به توافقی امنیتی پایگاه‌هایی در شمال عراق و بخصوص استان دهوک تاسیس کرده است و در هر برهه از زمان هم که دولت مرکزی عراق ضعیف بوده است، در سکوت بر تعداد این پایگاه‌ها و نیروهایش افزوده است. ترکیه در این عملیات می‌خواهد بر وسعت مناطق تحت نفوذش در شمال عراق و تعداد پایگاه‌هایش بیافزاید، تلفات بیشتری به پ‌ک‌ک وارد کند، حوزه عملیاتی اعضای این حزب را محدودتر کند، از سوی دیگر کارت‌های فشار و کنترل بیشتری هم بر دولت مرکزی عراق و هم دولت اقلیم کردستان عراق و بخصوص حزب دموکرات بدست آورد. چرا که ترکیه به شدت از حمایت‌های مالی، لجستیکی و تسلیحاتی آمریکا و دولت اقلیم کردستان عراق از گروه‌های کُرد سوری مستقر در شمال سوریه نگران است و پیداست در این عملیات، سعی دارد تا حدی شریان‌های ارتباطی در این خصوص را تحت فشار بیشتری قرار دهد. از طرف دیگر این عملیات ترکیه به دلیل روابطی که حزب دموکرات در شمال عراق دارد، و وابستگی‌ها و محدودیت‌های این حزب به ترکیه بخصوص در فروش نفت و نیز برخی مناسبات دیپلماتیک و ... باعث در مظان اتهام قرار گرفتن این حزب از سوی دیگر احزاب و بخصوص پ‌ک‌ک شده و در نتیجه افزایش اختلاف بین احزاب و گروه‌های کُرد بخصوص پ‌ک‌ک با حزب دموکرات را بدنبال خواهد داشت که در میان و بلند مدت به نفع ترکیه و در راستای تضعیف گروه‌های مختلف کُرد می‌باشد.