برآورد‌های بین‌المللی از میزان صادرات نفت ایران پس از تمدید نشدن معافیت‌های نفتی به روز شد. این برآورد‌ها که در هفت سناریو منتشر شده نشان می‌دهد در بدترین حالت نیز صادرات نفت ایران صفر نخواهد شد. دکتر امیرحسین زمانی‌نیا، معاون بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت ایران در نشست «تحریم نفتی ایران از سوی آمریکا و تبعات بین‌المللی آن» به فروش نفت ایران در «بازار خاکستری» اشاره کرد و گفت که ایران به دلایلی همه ظرفیت کشور را بسیج کرده و در یک بازار خاکستری نفت می‌فروشد. وی ابراز داشت که در شرایط کنونی که دلال‌های بسیاری برای خرید نفت ایران اعلام آمادگی کرده‌اند ریسک بالا می‌رود و ما باید سعی کنیم در این شرایط غیر شفاف میزان ریسک را کاهش بدهیم.
کار آمریکا نوعی باج‌گیری بین‌المللی است، اما به نظر نمی‌رسد اجرای سیاست‌های واشنگتن به‌صورت یک‌جانبه غیرقانونی باشد. درواقع حرف آمریکا این است که هر کشوری سیاست‌های واشنگتن را اجرا نکند نمی‌تواند با آن کشور تبادل تجاری داشته باشد.
اسپوتنیک با عبدالمجید شیخی استاد دانشگاه علامه و كارشناس اقتصادی در این خصوص به گفتگو نشست.
پرسش: آمریکا با نقض حقوق و روابط بین الملل قدرتنمایی می کند، آیا می توان استفاده ایران از«بازار خاکستری» برای فروش نفت را نیز نوعی قدرتنمایی تهران دانست؟
پاسخ: بله، ایران این توانایی را دارد. بازار هم چنان وسیع است که آمریکا توان قبضه کردن آن را ندارد، یعنی هم آمریکا ضعیف است و هم ایران قوی است. این امکان هم وجود دارد، زیرا بازار وسیع است.
پرسش: بازار خاکستری که ایران برای فروش نفت از آن استفاده خواهد کرد، چه نوع بازاری است و شامل چه کشورهایی می شود؟
پاسخ: موقع فروش عملی، در واقع مشخصات کشورها و مقاصد مشخص خواهد شد و شاید هم به لحاظ امنیتی صلاح نباشد که ایران بگوید من به کدام کشور می خواهم نفت بفروشم. حدود 40 پالایشگاه در 12 کشور دنیا هستند که برای آنها، تغییر روش تولید، امکان پذیر نیست و یا تغییرش طولانی مدت خواهد بود و به صرفه نخواهد بود. امروز هم دنیا طوری است که بهرحال تولیدکنندگان فراورده‌ها بدنبال حداقل سازی قیمت هستند، بنابراین به صلاح خودشان است که همچنان از ایران نفت بخرند. خوب این گزینه ها که زیاد باشند، مسلما یکی از شرایط باصطلاح حفظ این بازار برای ایران این است که عملا ابراز نکند و باصطلاح مشتری های خودش را افشا نکند. بالاخره در بین این کشورها، آنهایی هستند که پالایشگاه های آنها و روش تولیدشان متناسب با نفت ایران است.
پرسش: آیا بدین ترتیب ایران می تواند نیازهای مالی کشور برای جلوگیری از رکود اقتصادی را تأمین کند؟
پاسخ: بله این فرصت بسیار مغتنمی است. همانطور که رهبر معظم انقلاب فرمودند ما چندین سال است که برنامه حذف خام فروشی نفت را در برنامه 5 ساله هدف گذاری کردیم.علت ادامه این کار این است که بالاخره ببینیم که دولت ها بعضا دچار روزمرگی می شوند، اینها هم دنبال درآمدهای راحتتری هستند. ما الان اگر سیر صادرات کشورمان را در این یک دهه اخیر نگاه کنیم، می بینیم که مرتبا رشد صادرات غیرنفتی داریم. از طرف دیگر هم ظرفیت هایی ایجاد شده است که ما می‌توانیم فراورده‌های نفتی را صادر کنیم و الان در واقع یک مقداری صادر می کنیم. این فرصتی است که دولت را وادار خواهد کرد که بدنبال درآمدهای ساده و راحت نباشد و این عامل باعث می شود در واقع تلاش بیشتر شود و صادرات بسوی فراورده های غیر نفتی تبدیل بشود و به آن سمت سوق پیدا بکند.
پرسش: با استفاده از این روش برای صادرات نفت، احتمالا تأثیر تحریم های آمریکا کاهش خواهد یافت. آیا امکان آن وجود دارد بالاخره تحریم های آمریکا علیه ایران به پایان برسد؟
پاسخ: بله، البته. ما این توانایی را داریم که با پولی به غیر از دلار و یورو مبادلات خودمون را انجام بدهیم، اصلا تحریم ها مضحکه ای بیشتر نخواهند بود. یعنی فقط در حرف و کاغذ و رسانه ها اعلام خواهد شد و الا در عمل هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. ما البته تلاش هایی نیز کردیم، ولی خب دولت متأسفانه خیلی جدی نگرفته و در این 5 سال اگر عقد قراردادهای پولی دوجانبه و چند جانبه را دنبال کرده بود، ما الان اصلی مشکلی برای صدور باصطلاح نه فراورده‌های نفتی خود داشتیم و نه برای واردات کالاهای مورد نیاز ضروری خودمان. مشکل، مشکل تحریم دلار و یورو و تحریم بانک مرکزی است. عقد قراردادهای پولی دوجانبه و چند جانبه و مبادلات تهاتری قابل حل خواهد بود.
نکته دیگر این است که این نوع اقدامات اخیر آمریکا درواقع محتضری را نشان می دهد که دیگر دارد غرق می شود و به هر چیزی دارد تشبث می کند بر طبق گفته معروف امیرالمومنین «کسی که دارد غرق می شود به هر خار و خاشاک روی آب می چسبد تا غرق نشود». آمریکا دارد نفس های آخر خود را می زند، آمریکا رو به سراشیبی سقوط است. این را هم رهبر معظم انقلاب اسلامی پیش بینی کردند. این جزو اعتقادات حقیقی ماست. این پیش بینی را حضرت امام خمینی کردند که فرمودند«اسلام به خواست خدا ابرقدرت ها را به خاک مذلت می نشاند». پیش بینی سقوط نظام کمونیستی کردند، اتفاق افتاد، پیش بینی فروپاشی اقتصاد غرب را هم کرده که این بحران در سال 2008 میلادی شروع شده است و هنوز هم مثل آتش زیر خاکستر است، آتش زیر خاکستر فعال دارد درون غرب را می خورد. این بحران عمیق تر خواهد شد و خبر از فروپاشی سردمداران سلطه در دنیای غرب است.
حضرت امام خمینی به آقای گورباچف توصیه کردند که مواظب باش به دامن غرب نیافتی که آنها هم سرنوشتی مانند فروپاشی نظام کمونیستی خواهند داشت. خب خوشبختانه روسیه خط خیلی خوبی در جهت استقلال و خوداتکایی و بالندگی کشور خود برداشته است که نشاندهنده فهم و بینش بسیار بالای ایشون است. اگر این خطوط هم توسط کشورهای مستقل دنبال بشود این اتفاق خواهد افتاد و نظام غرب توانایی مقابله با کشورهای مستقلی مثل ایران را نخواهد داشت.
پرسش: خطرات استفاده از «بازار خاکستری» برای ایران چه می تواند باشد و آیا این اقدام را می توان یک اقدام مشروع دانست؟
پاسخ: البته قراردادهای باصطلاح طولانی مدت، اطمینان‌آورتر است. ولی برای شرایط غیرعادی باصطلاح افزایش سهم بازارهای حاشیه ای و باصطلاح «خاکستری» می تواند آن مشکل را جبران کند. در این شرایط کاری است لازم و خطری هم وجود ندارد.زیرا اگر هم صادرات نفت ما حذف بشود، راه های جدید برای جایگزینی برای باصطلاح منابع درآمدی بودجه دولت وجود دارد و دولت می تواند اینکار را بکند. اما تابحال دولت ما نخواسته است. مثلا ما یک بخش عمده درآمدهای دولت را می توانیم از طریق تأمین مالیات از محل فرار مالیاتی بعضی از بنگاه هایی که در واقع در حالت پنهانی قرار دارند که در واقع در پایه مالیاتی به حساب نمی آیند و یا در محاسبات پایه مالیاتی قرار دارند ولی عملا در واقع فرار می کنند، جایگزین بکنیم. این مالیات ها می تواند جایگزین بشود و یا فراوری نفت خام و صدور فراورده‌های نفتی و میعانات گازی با فراوری مراحل دوم و سوم و بیشتر که این هم امکان پذیر خواهد بود.