بسیاری از افراد دارای بیماری های چشم به علت روشهای نهایی درمان سوختگی قرنیه چشم عوارض جدی پیدا می کنند و بینایی را به طور کامل از دست می دهند. محققان پژوهشگاه رویان توانستند روش جدید درمانی و جلوگیری از سوختگی قرینه چشم را با استفاده از پیوند سلول های بنیادی چشم دیگر بیمار اختراع کنند.
آقای دکتر احمد وثوق، معاون محترم درمان و خدمات تخصصی پژوهشگاه رویان در مصاحبه با خبرگزاری اسپوتنیک در مورد این روش جدید سلول درمانی و روال این پروسه توضیح داده اند.
اصل روش جدید درمان بیماری قرنیه چشم به وسیله سلول های بنیادی در چیست؟
یکی از اتفاقاتی که معمولا در کارخانه ها می افتد سوختگی قرنیه چشم است. تا چند صباح گذشته، این عارضه که بر اثر حادثه ای برای قشر کارگر اتفاق می‌افتاد، منجر به نابینایی می‌شد. پیشرفتی که در بهره‌برداری از سلولهای بنیادی در علاج بعضی از بیماری‌ها حاصل شد توفیق این پیدا شد که از چشم سالم همان فرد، از ناحیه ای در دور چشم او، سلولهای بنیادی "لیمبال" را به اندازه یک میلیمتر در یک میلیمتر جدا کنیم. این سلولهای بنیادی "لیمبال" در آزمایشگاه کشت داده شدند و سپس تحویل متخصص چشم برای پیوند قرنیه داده شد. این پیوند که از سلولهای بنیادی چشم سالم منشأ گرفته و عارضه قبلی را ترمیم میکند توانسته است تمام مواردی را که دارای سوختگی قرنیه چشم بودند را ترمیم کند و بینایی فرد را دوباره اصلاح کند به حدی که او زندگی روزمره خود را انجام می دهد.
ابداع این روش درمانی چقدر زمانبر بوده است؟
روال کار به این صورت است که وقتی مشکلی پیدا می شود ابتدا سوال پژوهشی ایجاد می شود. مثلا در این مورد آیا میشود در سوختگی شیمیایی قرنیه که منجر به نابینایی می شود ترمیم کرد. پس از آن در آزمایشگاه باید اثبات شود که قادر به جدا کردن سلول های بنیادی از قسمت لیمبال قرنیه چشم هستیم. برای این کار سلول باید در آزمایشگاه کشت داده شود و تعداد مناسبی سلول در بستر مناسب داشته باشیم که عارضه ای برای مورد مطالعه ایجاد نکند. مرحله دوم این است که کار انجام شده را بر روی مدل حیوانی تست میکنیم. اگر بر روی مدل حیوانی پاسخ داد آنوقت مجاز هستیم تا آن را در کمیته اخلاق پزشکی مطرح کنیم و اجازه بگیریم که safety و امنیت این روش را در انسان تست کنیم. برای امنیت باید این مسئله را ثابت کنیم که این تست بر روی انسان ضرر ندارد. وقتی به مرحله ای رسیدیم که کمیته اخلاق این اجازه را داد، در فاز اول با تعداد مشخصی از بیمار، امنیت را ثابت کردیم و پس از آن در قسمت کارآزمایی بالینی بر روی تعداد بیشتری از بیماران این کار را انجام دادیم و متوجه شدیم غیر از امنیت، efficacy یا اثربخشی نیز دارد. به این معنی که این نوع درمان به بازیابی بینایی بیمار کمک میکند. این پروسه زمان بیشتری از ۳ سال را لازم داشت.
آیا این روش درمان در حال حاضر در سطح بین الملل هم انجام می شود؟
بله روش های مشابه این روش در کشورهای دیگر هم انجام می شود. البته تفاوت در نوع کشت سلول و روش آن وجود دارد.
آیا این تکنولوژی درمان به کشورهای دیگر هم انتقال خواهد یافت؟
بله اگر کشوری بتواند بستر لازم را هم از جهت تکنولوژی و هم از جهت نیروی انسانی و محققین فراهم کند انتقال این دانش فنی با آموزش نیروی انسانی هم در جهت کشت سلول و هم در جهت تخصصی چشم که نمونه برداری از ناحیه سالم چشم و لیمبال هست، وجود دارد.
به نظر می آید که بهره مندی از سلول های بنیادی و طب بازساخته کم کم جایگاه واقعی خود را در سطح درمان بیماری های لاعلاج و صعب العلاج پیدا می کند و این امید که در آینده شاهد درمان بیماری های سخت بیشتر لاعلاج و صعب العلاج باشیم امیدی دور از دسترس نیست.