گسترش اعتیاد به تارهای نامرئی در ایران

امروزه دیگر واژه «اینترنت» که در دهه 1960 متولد شد برای کمتر کسی ناآشنا باقی مانده است. دلیل تولد «اینترنت» را می توان همان ضرب المثل معروف «احتیاج مادر اختراع » دانست.

نیاز به برقراری ارتباط سریع و انتقال اطلاعات باعث شد تا اینترنت متولد شود که در سال 1961 میلادی بالاخره 4 کامپیوتر در 2 ایالت مختلف آمریکا با موفقیت با هم ارتباط برقرار کردند و این روش آرپانت (ArpaNet)  نامیده شد.

بعدها در سال 1993 میلادی نام اینترنت روی این شبکه بزرگ گذاشته شد. پیش از ایجاد شبکه اینترنت، نسل قبلی شبکه‌های رایانه‌ای جهان‌گستر به نام بیت‌نت در دنیا به کار می‌رفت.  پژوهشگاه دانش‌های بنیادی ایران بین سال 1989 تا 1990 برای اولین بار به شبکه بیت‌نت متصل شد.

 شبکه بیت‌نت با شبکه اینترنتی که امروز استفاده می‌شود تفاوت‌های بسیار داشت. استفاده اصلی که از آن می‌شد دریافت و ارسال نامه‌های الکترونیکی بود.

اینترنت به صورت عمومی از حدود سال‌های 1993 برای استفاده‌های دانشگاهی وارد ایران شد.

در ایران بیش از 600 شرکت ارائه‌کننده خدمات اینترنت (رسا) فعال هستند که دسترسی کاربران به اینترنت را به شکل‌های مختلف فراهم می‌کنند. قیمت اینترنت در ایران گران‌ترین قیمت ممکن در دنیا به نسبت سرعت و کیفیت و حجم دانلود است. هزینه اینترنت در ایران 3500 برابر ژاپن است.

آمار 2015 نشان می‌دهد که 31 درصد مردم ایران به اینترنت دسترسی دارند و 61 درصد ایرانیان به تلفن همراه دسترسی دارند که از طریق آن می‌توانند به اینترنت نسل دوم و سوم و چهارم دسترسی پیدا کنند. تعداد مشترکان اینترنت پرسرعت موبایل در ایران در سال 2016  به 28 میلیون نفر رسید.

هم اکنون حدود 3 میلیارد نفر از 7 میلیارد نفر جمعیت جهان کاربر اینترنت هستند.

هر چند اینترنت در حال حاضر حالتی مثل تلفن برای مردم پیدا کرده است ولی ضررهای آن بیش از تلفن معمولی و استاندارد است.

با خانم پیوندی نیاک، متخصص روانشناس و مشاور خانواده در خصوص فایده و زیان اینترنت در بین کاربران ایرانی به گفتگو نشستیم.

پرسش: بیشتر کاربران ایرانی در چه محدوده سنی هستند؟

پاسخ: براساس آمارهای موجود، بیش‌تر كاربران اینترنت در جهان نوجوانان و جوانان هستند، در حال حاضر در آمریكا از 180 میلیون كاربر اینترنتی 40 میلیون جوانان زیر 18 سال هستند. ایران نیز جمعیت جوانی دارد (22.8 درصد جمعیت كشور جوان هستند)، مانند سایر كشور‌ها، جوانان پرجمعیت‌ترین قشر سنی كاربران اینترنتی در ایران به‌شمار می‌روند. بر اساس نتایج مطالعات سازمان ملی جوانان، در سال 2005، 29 درصد جوانان از اینترنت استفاده می‌كرده‌اند. جوانان بطور كلی و دانشجویان ب‌طور خاص، از مصرف‌كنندگان اصلی این نوع فن‌آوری‌ها هستند. اینترنت بخش مهمی از فعالیت‌های آموزشی، فراغتی و شغلی دانشجویان را به خود اختصاص می‌دهد. به همین جهت این احتمال وجود دارد كه بهره‌مندی از این پدیده بر نوع كنش‌ها، اولویت‌ها و جهت‌یابی آنها تاثیر داشته باشد.

پرسش: آیا اعتیاد به اینترنت در گروه خاصی از افراد به ثبت رسیده است؟

پاسخ:  در مورد افراد معتاد به اینترنت هنوز داده‌های كافی در دست نیست تا بتوان گفت كه آیا طبقه‌ خاصی برجسته‌تر است یا نه. علاوه براین، تاكنون تنوع زیادی در میان استفاده‌كنندگان اینترنت وجود نداشته تا بتوان به اظهار‌نظر‌های قطعی پرداخت. اما می توان گفت که میزان اعتیاد اینترنتی جوانان در سطح بالاتری قرار دارد و گاهی از حالت نرمال خارج می شود.

پرسش: آیا اعتیاد به اینترنت می تواند بر زندگی و سلامت و روابط اجتماعی افراد تأثیر بگذارد؟

پاسخ: بی شک همینطور است. ببینید ما تعریفی که برای معتادان اینترنتی داریم این است که شخص به جای معاشرت با دیگران ترجیح می دهد ساعت ها در فضای مجازی وقت صرف کند.

پرسش: عوارض اعتیاد اینترنتی حاد هستند؟

پاسخ: اگر بموقع به آنها توجه نشود، می تواند عواقب ناخوشایندی داشته باشند. مثلا، بروز بحران روحی و نگرانی به هنگام قطع اینترنت، اهمال در انجام وظایف اجتماعی، خانوادگی و شغلی، از خواب پریدن برای چک کردن ایمیل یا فهرست افراد تماس گیرنده در چت های موبایلی و عدم استفاده از تفریحات متنوع در اوقات فراغت که بر زندگی، سلامت و روابط اجتماعی افراد تاثیر منفی می گذارد.

پرسش: آیا گشایش کلینیک ترک اعتیاد اینترنتی در ایران با تأثیرات منفی اینترنت بر کاربران ارتباط دارد؟

پاسخ: بر اساس پژوهش هایی که هم در ایران و جهان انجام شده است رابطه بین سلامت روان و اعتیاد به اینترنت مورد تائید قرار گرفته است.  جامعه ما بیش از دو دهه است که با اینترنت و مظاهر آن در زندگی روزمره روبرو شده است. این فناوری در کنار تمامی مزایا و کارکردهایش می تواند موجد کژکارکردهایی در نظام فرهنگی و اجتماعی و نیز زندگی کاربران اینترنت باشد. از جمله تأثیرات سوء این تکنولوژی، تأثیر منفی آن بر سلامت روانی افراد است.

 از آنجا که افراد دارای اعتیاد به اینترنت با تغییر در سبک زندگی خود به منظور گذراندن وقت بیشتر با اینترنت، باعث کاهش فعالیت های فیزیکی و اجتماعی و شغلی، بی توجهی به سلامت شخصی، کاهش در میزان خواب یا تغییر در الگوی خواب و بیداری و عدم تغذیه مناسب می گردند، این امور چرخه فیزیولوژیک بدن را دچار اختلال نموده و موجب تغییراتی در جسم و روان فرد می شود که بر خلق و خو و تمامی روند زندگی و ویژگی های شخصیتی وی و همچنین بروز رفتارهای نابجا و نسنجیده و کاهش میل به بر قراری روابط و افزایش احساس تنهایی در فرد، تأثیرگذار است.

پرسش: آیا اعتیاد به اینترنت می تواند فرد را از دنیای واقعی دور کرده و به دنیای مجازی وابسته کند؟

پاسخ: ببینید وقتی شخص ساعات زیادی را در دنیای مجازی می گذراند، باعث تغییر شخصیت وی خواهد شد و مخاطرات روانی مثل رویاپردازی و دوری از دنیای واقعی را به دنبال خواهد داشت که تمام این تغییرات روزبه ‌روز سلامت روح و روان فرد را کاهش خواهد داد.

پرسش: رفتار اینترنتی چه تأثیری می تواند در اطرافیان شخص معتاد به فضای مجازی بگذارد؟

پاسخ: بدیهی است که افراد دارای اعتیاد به اینترنت از سلامت روان پایینی برخوردارند.  اعتیاد به اینترنت موجب سلب آرامش روانی فرد شده و میزان اضطراب، افسردگی، افکار خودکشی، پیش فعالی، هراس، ترس اجتماعی، پرخاشگری و خشونت و رفتارهای ضد اجتماعی در افرادی که دچار اعتیاد به اینترنت هستند بیشتر از سایر افراد جامعه است.

مشخص است که چنین رفتاری اطرافیان آنها را ناراحت و حتی نگران می سازد. تا قبل از راه اندازی  کلینیک ترک اعتیاد به اینترنت، خانواده ها کم و بیش از مشاوران خانواده در این خصوص کمک می گرفتند ولی حالا این کلینیک می تواند کمک موثر و همه جانبه ای در اختیار مراجعه کنندگان قرار بدهد و مانع از فروپاشیدن خانواده ها و مزمن شدن اعتیاد به اینترنت شود.

پرسش: به نظر شما علت اصلی رواج اعتیاد اینترنتی در ایران چه می تواند باشد؟

پاسخ: یکی از علت های مهم اعتیاد اینترنتی در ایران فقدان برنامه ریزی مناسب برای رفع مشکلات جوانان نظیر رفع بیکاری، شرایط مناسب ادامه تحصیل و مشکلات معیشتی جوانان است.

یکی دیگر از علت های روانی هر نوع اعتیادی فرار از مشکلات روزانه است. کاربر اینترنتی محدوده سنی و جنسیت مشخصی ندارد. موضوع اصلی آن است که این افراد هر کدام برای خود مشکلاتی دارند که باعث آزار و اذیت آنها از درون می شود، مشکلاتی که گاه نمی توانند آنها را به راحتی با والدین، دوستان یا نزدیکان خود در میان گذاشته و بنابراین سعی می کنند اقدام به برقراری ارتباط مجازی در محیط اینترنت نمایند.

ادامه این روند در دراز مدت می تواند باعث پناهندگی فرد به دنیای مجازی شود که همان اعتیاد به اینترنت نامیده می شود.

معتادان اینترنت ترجیح می دهند با تشکیل گروه ها و برقرار کردن ارتباطات تنگاتنگ با یکدیگر به نوعی خلاءهای روحی خود را برطرف کنند. برای دسته ای از جوان ها که اسیر اینترنت شده اند دنیای مجازی چت روم ها و بازی های اینترنتی به راحتی جایگزین افراد فامیل، دوستان، تحصیل، اشتغال و خواب می شود، به طوری که بعضی از جوانان ایرانی هر هفته تا 50ساعت از وقت خود را در اینترنت می گذرانند و از دنیای واقعی که در آن زندگی می کنند فاصله می گیرند. متأسفانه معضلات اقتصادی، بیکاری و نبود امنیت شغلی این روند را تشدید می کند.

پرسش: به نظر شما برای درمان اعتیاد اینترنتی باید از چه روشی استفاده کرد؟

پاسخ: برنامه زمان بندی شده برای اتصال به اینترنت و بیرون زدن از آن یکی از روش های ترک اعتیاد اینترنتی در بین نوجوانان  و محصلان می تواند باشد. برپایی اردوهای ويژه برای درمان معتادان اينترنتی ،جلسات مشاوره، کارگاه های درمانی و تمرينات سخت فیزیکی نیز می توانند بخشی از برنامه های درمان باشند.