گزارش و تحلیل

همه پرسی استقلال کردستان عراق: آیا ایران باید در انتظار ظهور کشوری جدید در همسایگی خود باشد؟

© AFP 2023 / Ahmad Al-RubayeДевушки с курдским флагом после референдума о независимости Иракского Курдистана
Девушки с курдским флагом после референдума о независимости Иракского Курдистана - اسپوتنیک ایران
اشتراک
مواضع جمهوری اسلامی ایران در قبال اقلیم کردستان تاکید مجدد و البته سرسختانه بر سیاست پیشین، یعنی تمامیت ارضی عراق و در گامی جلوتر دفاع از تمامیت ارضی عراق بوده و طی روزهای اخیر نیز بر آن تاکید شده است.

خبرگزاری اسپوتنیک- اردشیر پشنگ پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه و کردها در گفتگویی با اسپوتنیک به تبیین تحولات جاری در اقلیم کردستان و مواضع جمهوری اسلامی ایران پیرامون این وقایع پرداخت.


مواضع جمهوری اسلامی ایران در برابر رفراندوم و اعلام استقلال در اقلیم کردستان
جمهوری اسلامی از تمامی ابزارهای مختلف برای اینکه مانع از تغییر مرزها در پیرامون خود شود استفاده می نماید. به عبارتی چه از طریق از ابزارهای دیپلماتیک و چه از طریق ابزار فشار مانند بستن مرزهای زمینی و هوایی تلاش می نماید تا مقامات اقلیم کردستان را وادار نماید تا از خواسته استقلال طلبی دست بکشند. 

مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه ای وزارت امور خارجه، هم اکنون فقط مرزهای هوایی بین ایران و منطقه کردستان عراق مسدود است. - اسپوتنیک ایران
فقط مرز هوایی ایران با کردستان عراق بسته است
به عقیده من استراتژی اول ایران تاکید بر این موضوع است، اما در عین حال برداشت عمومی اینگونه است که به هر حال واقعیاتی در منطقه وجود دارد و جنبش کردی عراق یک جنبش تاریخی، قدرتمند و رو به رشد بوده و در عراق چه پیش از دوره بعث، چه در زمان بعث و چه در زمان عراق فعلی که یک عراق به ظاهر فدرال و دموکراتیک است که کردها در آن از امتیازات بالا و مطلوبی برخوردار هستند، نهایتا این دو گروه همواره به یک بن بست سیاسی برخورد می کنند و آن بر می گردد به اینکه شاید عراق کشوری است که از روز اول نه بر اساس خواست ساکنان آن یعنی کردها و اعراب سنی و شیعه، بلکه بر اساس خواست و منافع بریتانیا و فرانسه تشکیل شده است و این فقدان اجماع درونی بین مردم و نخبگان عراق تا به امروز ادامه پیدا کرده است و این باعث می شود حتی اگر رفراندومی که دیروز برگزار شد به استقلال کردها منجر نگردد، اما در آینده ای نزدیک این واگرایی پررنگ تر شود و به باور من این جدایی اتفاق بیافتد. 

بنابراین، ایران باید همزمان با سناریو A که جلوگیری از وقوع این استقلال است، نگاه سناریو B این باشد که تلاش نماید جدایی از عراق به تاخیر بیافتد و با زمان طولانی تری انجام بگیرد و علاوه بر آن به عنوان سناریوC در نظر داشته باشد که در صورت جدایی اقلیم کردستان از عراق چه اقدامی باید انجام دهد. فکر می کنم با توجه به اهمیتی که اقلیم کردستان برای ایران به دلیل همجواری، چهل سال روابط مستمر از زمان انقلاب اسلامی ایران، به دلیل همسنگری طولانی و سالهای سال بر علیه صدام و داعش دارد، ایران خود را برای هر سه سناریو آماده نموده است، اما فعلا از نظر زمانی تاکید ایران روی سناریوی اول و ممانعت و جلوگیری از وقوع این موضوع و نهایتا سناریوی دوم یعنی تاخیر در وقوع این امر است و مجموع اقداماتی که پیش می برد نیز در همین راستاست.

در صورت استقلال اقلیم کردستان مرزهای کشور جدید کجا خواهد بود؟
همه پرسی برای استقلال اقلیم کردستان عراق در شهر کرکوک - اسپوتنیک ایران
چندرسانه ای
همه پرسی در منطقه خودمختار کردستان عراق
اگر فرض نماییم که اقلیم کردستان مستقل شود و مرزهای آن شامل همین مرزهایی باشد که به رفراندوم رای بالایی دادند، کشور کردستان کشوری جدید و محصور در خشکی و محصور در چهار کشور ایران، ترکیه، سوریه و عراق خواهد شد و به اجبار و با توجه به وابستگی به خارج برای صادرات نفت وانرژی و از سویی و واردات کالاهای ضروری خود، نیازمند آن است که ملاحظات کاملا جدی در قبال همسایگان خود و دست کم یکی از همسایگانش را داشته باشد و از طریق این ملاحظات بتواند مشکلات خود را مرتفع نموده و به روند حیات خود ادامه دهد. مرزهای آن در عراق فعلی شامل بخشهایی از استانهای نینوا، صلاح الدین، کرکوک و استان دیالی، از سوی دیگر چهار استان اربیل، دهوک، سلیمانیه و حلبچه خواهد بود. هرچند که در همین رفراندوم مناطقی مانند مندلی و مناطقی که خواهان شرکت در رفراندوم بودند بدلیل اینکه کنترل آنها در دست نیروهای پیشمرگه بود، نیروهای عراق و حشب الشعبی عراق مانع از انجام رفراندوم در این مناطق شدند. مرز داخلی فعلا شامل همین مناطق خواهد بود هرچند که هنوز نمی توان با قاطعیت در این خصوص نظر داد، چون به هر حال احتمالات زیاد و تنشهای زیادی مثل تنش مرزی نیز ممکن است بین طرفین به وقوع بیافتد. فعلا باید منتظر ماند و دید نهایت تقابل دولت مرکزی عراق و کردها به کجا منجر می گردد و اگر دولت کردی در پس این رفراندوم تشکیل شد مرزهای خود را تا کجا می تواند گسترش دهد و تا کجا می تواند از مرزهایش دفاع نماید.


آیا ایران در مرزهای خود با کردستان وارد جنگ و واکنش نظامی خواهد شد؟

جزئیات شمارش آرا در همه پرسی استقلال کردستان عراق - اسپوتنیک ایران
جزئیات شمارش آرا در همه پرسی استقلال کردستان عراق
مواضع جمهوری اسلامی در قانون اساسی روشن است. ایران نسبت به هیچ کشور خارجی موضع خاصی ندارد، نیروهای نظامی آن نیروهایی دفاعی هستند و بارها در مناطق و مواضع مختلف اعلام نموده که نیروهای نظامی ایران در موضع دفاع از کشور هستند. در خصوص اقلیم کردستان هم موضعی که تا به امروز گرفته شده نگرانی ایران از وجود و حضور برخی احزاب معارض ایران مانند کوموله و پژاک است و فرماندهان ایرانی نیز احتمال برخورد و ورود به اقلیم کردستان را به دلیل زدن این گروهها تا کنون بیان نموده، نه به دلیل اینکه چون کردهای عراق می خواهند از عراق جدا شوند پس ایران اقدام نظامی می نماید. به دلیل اتحاد استراتژیک نسبی که میان تهران و بغداد وجود دارد، آن چیزی که در شمال عراق رخ می دهد از نظر حقوق بین الملل یک امر خارجی و خارج از مرزهای کشور ایران است و قاعدتا جمهوری اسلامی اقدامی نظامی بصورت مستیم و غیر مستقیم برای برگرداندن رای کردهای عراق انجام نخواهد داد و چنین اعتقادی هم ندارد. اما چنانچه خاک این کشور از سوی اقلیم کردستان یا گروه هایی که در داخل اقلیم کردستان هستند مورد تعرض، تعدی و ناامنی قرار گیرد، طبیعی است به صورت نا محسوس و موردی واکنش نشان داده و اقداماتی نیز انجام دهد. اما این اقدام کاملا از نظر ماهیتی با دخالت نظامی ایران دراقلیم کردستان در خصوص آنچه رخ می دهد تفاوت دارد و فکر نمی کنم که ایران چه بصورت مستقیم و چه غیر مستقیم دست به چنین اقدامی بزند، چراکه این موضوع تبعات بسیار گسترده ای را در بر خواهد داشت. همانطور که اشاره شد، روابط ایران و کردستان روابط دوستانه و نزدیکی است و اتفاقا رابطه ای که ایران با احزاب کرد عراقی داشته بسیار بلند مدت تر و در برهه ای از زمان بسیار کارآمدتر از رابطه ای بود که امروز ایران با رهبران عرب شیعی در عراق دارد. بسیار بعید است که ایران همه دستاوردهایی که طی این سه- چهار دهه که با اقلیم کردستان داشته را کنار بگذارد و اساسا چنین اقدامی تبعات گسترده سیاسی، ژئوپلتیک و علاوه بر آن تبعات مفنی در میان جامعه کردهای ایران به همراه خواهد داشت.
واکنش ترکیه به همه پرسی استقلال کردستان عراق - اسپوتنیک ایران
واکنش ترکیه به همه پرسی استقلال کردستان عراق
تاکید می کنم آنچه در شمال عراق و اقلیم کردستان اتفاق می افتد، کاملا از نظر ماهیتی متفاوت از آنچه کردهای ایران در داخل کشور به دنبال آن هستند، می باشد. جنبش کردی و ماهیت کردی در ایران یک ماهیت کاملا متفاوت با کردهای ترکیه، سوریه و عراق دارد. چون کردهای ایرانی خود از قوام دهندگان ایران هستند، در حالیکه در ترکیه آنها را تا سالیان سال «کرد کوهی» می نامیدند، در سوریه سالها بدون شناسنامه بودند و عراق شاهد مصیبتهای جانگداز و جانکاهی بودند و حتی در دولت اخیر عراق هنگام ظهور داعش، مناطق کردنشین که کنترل آن در دست عراق بود بدون کوچکترین مقاومتی در مقابل داعش تنها گذاشته می شود و حتی در مناطق سنی نشین نیز همین اتفاق رخ می دهد، بنابراین این دو موضوع کامل متفاوت است.
این به معنای نفی اثرگذاری آنچه در اقلیم کردستان می گذرد بر ایران نیست، اما این به معنای تغییر و تاثیرعمیق در ایران هم نیست. داستان کردها در ایران با داستان کردها در سایر نقاط کاملا متفاوت است.


آینده خاورمیانه با ظهور کشور جدید کردستان چگونه خواهد بود؟

استقلال کردستان می تواند به عنوان یک گارانتی برای تامین اب و انرژِی اسرائیل باشد. - اسپوتنیک ایران
چرا اسراییل از استقلال کردستان حمایت می کند؟
رفراندوم برای استقلال آغاز یک راه دشوار است و این استقلال و رفراندوم خیلی چشم انداز روشنی ندارد و دقیقا معلوم نیست که چه زمانی و با چه شکل و شمایلی اتفاق می افتد. اما اگر فرض کنیم اقلیم کردستان جدا شود و چه تاثیری بر خاورمیانه خواهد گذاشت، بی شک تبعاتی را در خاورمیانه مملو از آشوب و غرق در بحرانهای مختلف به همراه خواهد داشت. یکی اینکه مرز پیشین در عراق جابجا خواهد شد و مسئله دیگر تغییر در ترکیبات امنیتی پیشین است، در ائتلافهای نوشته و نانوشته ای که در حال حاضر در خاورمیانه وجود دارد نیز تغییراتی وجود خواهد آمد، از سویی خود پررنگ شدن عنصر و هویت کردی در میان هویتهای ایرانی، عربی، ترکی منطقه تبعات هویتی و روانی قابل توجهی را به همراه خواهد داشت. بی شک در کوتاه مدت استقلال خواهی کردها در عراق بی ثباتی و احتمالا نا امنی بیشتری را به همراه خواهد داشت و گریزی هم از آن نیست. به باور من حل مسئله کرد در کشور عراق تقریبا غیر ممکن است و این موضوع را یکصد سال گدشته به خوبی نشان داده است. گویی خاورمیانه ای که خود آبستن بحرانهای مختلف تروریسم، رادیکالیسم و فراتر از آن دولتهای ناکارآمد و غیر دموکراتیک که هر یک به نوبه خود مملو از تبعیض های ساختاری در قبال جنسیت، قومیت، مذهب و موضوعات مختلف است و مسائل حل نشده مثل فلسطین و حضور اسرائیل در منطقه و حضور بازیگران فرا منطقه ای و انواع مسائل حل نشده وجود دارد که در کوتاه مدت مسئله کردها نیز آن را تشدید خواهد نمود. ولی در میان مدت بر اساس درایتی که رهبران کرد و رهبران کشورهای همسایه در منطقه انجام خواهند داد، ممکن است تاحدی از بحرانهای جاری تا حدی بکاهد.

نوار خبری
0
loader
بحث و گفتگو
Заголовок открываемого материала