چالش های ایران با همسایگانش در حوضه آبی

به گزارش اسپوتنیک به نقل از اندیشکده راهبردی تبیین ایران حدود 89 رودخانه مرزی دارد که شامل 17 رودخانه مشترک با کشورهای هم‌جوار، 4 رودخانه ورودی و 68 رودخانه خروجی است.
در شمال شرق ایران دو کشور افغانستان و ترکمنستان قراردارند که همانند ایران به خاطر قرارگرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک دچار کم آبی هستند.
سد دوستی یکی از موارد همکاری بین دو کشور ایران و ترکمنستان در حوضه ی آبی مشترک است. اما به دلیل عدم همکاری سه جانبه کشورهای ایران، ترکمنستان و افغانستان در زمان ساخت سد، کشور افغانستان با توجه به ثبات نسبی و نیاز شدیدش به آب، در حال ساخت دو سد بر روی رودخانه هریرود است که در صورت ساخت آن ها به شدت بر رواناب ورودی به سد دوستی تأثیر گذاشته و ذخیره سازی، تنظیم آب و تأمین آب کشاورزی دشت سرخس را با مشکل جدی مواجه می کند.
در بخش شمال غربی، مرز مشترک ایران با سه کشور ارمنستان، آذربایجان و ترکیه و در غرب با کشور عراق است.
ترکیه در سال ۱۹۸۰، پروژه آناتولی جنوب شرقی موسوم به گاپ را که بر اساس طرح اولیه‌ای دستور آتاتورک در سال ۱۹۳۶ شکل گرفته بود،آغاز کرد. کشورهای سوریه و عراق که در پایین‌دست این حوضه آبریز قرار دارند، به شدت نگران سیاست‌های ترکیه در کنترل منابع آب و اثرات این پروژه بر آینده سیاسی و اقتصادی — اجتماعی خود هستند.
الگوی رفتاری ترکیه در بهره‌برداری از حوضه آبریز دجله- فرات به تغییر رژیم هیدروپلیتیک این حوضه منجر شده و با پدیدار شدن جریان داعش، کشورهای عراق و سوریه به نوعی به عنوان بازیگران درجه دوم دیپلماسی آب در منطقه مطرح شده‌اند و کردهای عراق و گروه داعش به دلیل شرایط سیاسی و جغرافیایی، ظاهراً به عنوان بازیگران مهم و نوظهور این حوضه آبریز می‌توانند قدرت‌نمایی کرده و نقش نیابتی به نفع ترکیه (در جهت کاهش فشارهای سیاسی- آبی) در مقابل کشورهای پایین دست ایفا نمایند. بنابراین این نحوه سیاست گذاری ترکیه در حوضه آبریز دجله و فرات ساختارهای سیاسی و اجتماعی را که به نوعی با عراق و سوریه و منطقه کردستان عراق و همچنین ایران اشتراک داشته و آمیخته است، به خطر انداخته است.
در نتیجه ایران باید با توجه به اهمیت ژئوپلیتیک غرب کشور که به امنیت کلی کشورهای همسایه نیز گره خورده است، مذاکره و همکاری در زمینه آب های مرزی را در دستور کار قرار دهد.