اولین سفر خارجی سی زینپیان رهبر چین در سال 2016 (24-19 ژانویه) به خاورمیانه انجام گرفت. رهبر چین برای اولین بار در هفت سال گذشته به عربستان سعودی، بعد از 12 سال به مصر و بعد از 14 سال به ایران سفر کرد. هدف سی زیپیان از این سفرها با وجود درگیری های سوریه، برداشته شدن تحریم ها از ایران و درگیری ایران با عربستان سعودی و همچنین سعود بی سابقه قیمت نفت جهانی چه می تواند باشد.
هر سه دیدار در سطح مقامات کشورها انجام گرفت. هر سه کشور دست کم از یک سال پیش آماده این دیدار بودند، زیرا واقعیت های جدید دنیا و سنجش توانایی چین برای واکنش سریع به مسایل منطقه اهمیت زیادی دارند. بعد از شروع درگیری های سوریه اختلافات عربستان سعودی و ایران دو کشور بزرگ صادرکننده نفت به چین بیشتر شده است. سفر سی زینپیان به منظور آشتی دادن ریاض و تهران بود. در نشست اتحادیه دول عربی در قاهره نیز چین به شریک خود کمک کرد تا رأی و توافق دول عربی را جلب کند.
تا همین اواخر مناسبات چین با خاور میانه بیشتر به صورت روابط دوجانبه بود. چین از این کشورها نفت می خرید و در مقابل پیشنهاد اعتبارات مالی، کالا و سرمایه گذاری می کرد. سفر سی زینپیان بر قالب جدید تعاملات با کشورهای خاورمیانه و ورود چین به مذاکرات چندجانبه در خصوص مسایل سیاسی روز تاثیر قابل توجهی گذاشته است. به عبارتی چین سعی دارد نقش خود را در معماری جدید مناسبات کشورهای خاورمیانه تقویت کند.
روشن است که در خاورمیانه نیز همچون افریقا و امریکای لاتین نگرانی های مشخصی به خاطر رشد نفوذ چین وجود دارد. عربستان سعودی و ایران نیز به این مساله توجه دارند. هر دو کشور در وهله اول جایگاه خود را به عنوان رهبر در منطقه فراموش نمی کنند. آیا تقویت مواضع چین در منطقه با منافع این دو کشور در تقابل قرار نمی گیرد؟ ماریا پاخومووا کارشناس مرکز مطالعات مسایل شرق معاصر می گوید: «امکان برخورد منافع وجود دارد، اما مساله اینجاست که این کشورها تا چه اندازه مایل باشند جلوی چنین اتفاقی را بگیرند. ایران و عربستان سعودی از مدتها پیش شریک مهم چین در خاورمیانه بوده اند. پکن دایما مرکز ثقل را بین دو کشور کنترل می کند. پکن نمی خواهد روابطش را با این کشورها برهم بزند، زیرا به سود سیاست خارجه این کشور نیست. سفر رهبر چین به عربستان سعودی و ایران اتفاقی نیست. من اطمینان دارم که دیپلماسی چین خیلی بااحتیاط و باتجربه جلو می رود. حتی انتخاب کشورها برای ملاقات نشان می دهد که چین کدام کشورها را در مرکز توجه قرار داده و چه اولویت هایی دارد. سه مرکز وجود دارد. قاهره مرکز قدرت سیاسی دنیای عرب است. عربستان سعودی قوی ترین شریک اقتصادی چین است و ایران هر دو ویژگی را دارد. پکن هیچ کدام از این مراکز قدرت را در اولویت قرار نمی دهد، بلکه رابطه خود را با هر سه حفظ می کند. شاید حتی نقش میانجی نیز در امور خاورمیانه داشته باشد».
ایرینا فیودوروا کارشناس انستیتوی خاورشناسی معتقد است که دخالت امریکا در امور منطقه منجر به بهار عربی شد که یک زمستان واقعی بود. لازم نیست زیاد دور برویم، سقوط لیبی، جنگ یمن و سوریه و سقوط تونس و مصر نمونه های بارز این زمستان هستند. در عین حال تقویت عامل چین در منطقه یک عنصر مهم برای ثبات است. وی در ادامه می گوید:«نقش چین در منطقه بیشتر می شود. چین وارد کننده انرژی و شریک تجاری و سرمایه گذار در کشورهای عربی و طرفدار سیاسی کشورهای عربی است. به طور کل نقش مثبتی ایفا می کند، زیرا چین مایل به حفظ ثبات در خاورمیانه است تا بتواند منافع اقتصادی خود را تامین کند. چین مایل است که تنش ها در منطقه کم شود و تروریسم از بین برد تا مساله ترویج افراط گرایی دینی در خاک چین نیز ریشه کن شود.
خاورمیانه اکنون شاهد توزیع نقش بین بازیگران اصلی در عرصه جدید ژئوپولتیک است. سفر سی زینپیان گواه آن است که چین در حال سرمایه گذاری روی این بازیگران می باشد. ماریا پاخومووا معتقد است که منافع چین با منافع امریکا برخورد خواهد کرد. وی در ادامه می گوید: «البته امریکا تمایلی به تغییر مراکز قدرت در بین کشورهای عربی شرق و وارد کردن بازیگر سوم را ندارد، فرقی هم ندارد که کشور سوم چین باشد یا یک دولت دیگر. امریکا مواضع سیاسی و اقتصادی مشخصی را در منطقه تعیین کرده و طبیعی است که فقط آنها را توسعه می دهد و حاضر نیز منافع خود را با چینی ها تقسیم کند. رشد نفوذ چین در منطقه با منافع امریکا در تقابل قرار می گیرد و ممکن است به شکست امریکا در منطقه بینجامد».
سی زینپیان در روز اول سفر خود به خاورمیانه با عربستان سعودی متحد اصلی امریکا در منطقه دیدار کرده و مناسبات چندجانبه استراتژیک با این کشور تعریف کرد. پکن به دنبال نقش جدید در منطقه است.
